Giao thông vận tải là một trong những ngành tiêu thụ năng lượng lớn mà chủ yếu là nhiên liệu hóa thạch (xăng, dầu). Việc sử dụng hiệu quả, tiết kiệm năng lượng trong hoạt động GTVT là mục tiêu chính trong chương trình hành động của Bộ GTVT, nhằm thực hiện thành công chương trình mục tiêu quốc gia do Thủ tướng Chính phủ ban hành. Việc ngày càng đưa nhiều phương tiện sử dụng năng lượng sạch góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường Việc ngày càng đưa nhiều phương tiện sử dụng năng lượng sạch góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường Chú trọng sử dụng hiệu quả năng lượng Thời gian qua, Bộ GTVT đã triển khai nhiều hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả trong công tác vận tải. Đó là việc thực hiện các giải pháp giảm ùn tắc giao thông, đẩy mạnh phát triển vận tải khách công cộng tại các đô thị, phát triển xe buýt nhanh, dành đường riêng cho xe buýt; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ mới, nhiên liệu sạch, năng lượng mới thân thiện với môi trường và giảm thiểu phát thải nhà kính; nghiên cứu phát triển logistic trong hoạt động vận tải đa phương thức… Cũng như các nước trên thế giới, Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có vấn đề cạn kiệt dần nguồn nhiên liệu hóa thạch, sự phụ thuộc nhiều hơn vào giá năng lượng thế giới, ô nhiễm môi trường… Tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội Khóa XII đã thông qua Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Chính phủ, các bộ, ngành đã ban hành Nghị định, Thông tư quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật này. Tiết kiệm năng lượng trong GTVT không chỉ đến từ các giải pháp đối với phương tiện giao thông mà còn có thể thực hiện từ hoạt động quy hoạch, thiết kế, xây dựng kết cấu công trình giao thông. Việc tối ưu hóa mạng lưới đường bộ, đường sắt, đường thủy, hàng không và phối hợp hài hòa, đồng bộ giữa các phương thức vận tải có ý nghĩa thiết thực; thiết kế các công trình có tính đến chi phí trong vận doanh, tích hợp các nội dung về sử dụng đất trong quy hoạch giao thông làm giảm nhu cầu đi lại, xây dựng điều chỉnh hợp lý các định mức kinh tế kỹ thuật trong quá trình sản xuất, tái sử dụng và tái chế các loại vật liệu nhằm hạn chế chi phí khai thác tài nguyên sẽ đem lại hiệu quả tiết kiệm năng lượng và giá thành trong xây dựng rất lớn. Đối với công tác quy hoạch, lập dự án kết cấu hạ tầng giao thông thì một trong những biện pháp nhằm đáp ứng yêu cầu sử dụng tiết kiệm năng lượng và hiệu quả là tìm giải pháp hợp lý ngay từ khâu lập quy hoạch, dự án đầu tư. Công tác này hiện nay vẫn chưa được chú trọng, đặc biệt trong công tác thiết kế lập dự án. Do vậy, thời gian tới các vấn đề về tiết kiệm và sử dụng năng lượng hiệu quả trong công tác này cần phải được nghiên cứu, áp dụng. Các giải pháp tiết kiệm năng lượng được đề cập nghiên cứu gồm các giải pháp ở các nội dung như tiết kiệm năng lượng trong lựa chọn phương án vị trí. Giải pháp này ứng dụng tính toán thống kê năng lượng trong xem xét lựa chọn tuyến tối ưu của dự án đầu tư xây đường cao tốc, quốc lộ. Trong đó, yếu tố năng lượng được xem xét như là một chỉ tiêu độc lập và Giải pháp tính toán chi phí nhiên liệu (năng lượng) trong bài toán hiệu quả kinh tế của dự án dùng trong lựa chọn tuyến tối ưu và xem cân nhắc đầu tư theo hiệu quả kinh tế… Lồng ghép yếu tố năng lượng trong bài toán đánh giá hiệu quả kinh tế làm cơ sở cho việc lựa chọn phương án tối ưu và xác định chủ trương đầu tư. Về khía cạnh năng lượng, bài toán hiệu quả kinh tế có độ tin cậy cao khi được áp dụng đối với các dự án quy hoạch mở mới đường cao tốc hoặc quốc lộ có lượng vận chuyển được dự báo là đáng kể hoặc duy tu sửa chữa mạng lưới đường cao tốc, quốc lộ có lượng vận chuyển hiện tại là đáng kể. Với giá trị chỉ bằng khoảng 1/18 lần dòng năng lượng của dòng xe, năng lượng chi phí cho hoạt động thi công cơ sở hạ tầng và bảo dưỡng định kỳ có thể bỏ qua trong bài toán đánh giá hiệu quả kinh tế. Khi đó, người ta tập trung chủ yếu vào khía cạnh năng lượng tiêu thụ khi vận chuyển và xem nó như một loại chi phí biến đổi (tỷ lệ theo km chạy xe) trong tổ hợp các thông số thuộc chi phí vận hành xe trong suốt thời gian tồn tại của con đường, tính từ khi hoàn công và đường được đưa vào khai thác. Phương pháp thực hiện sử dụng các thuật toán kinh tế – kỹ thuật, tính toán trên cơ sở các số liệu điều tra, khảo sát trực tiếp. Các mô hình đề xuất được thể hiện trên chương trình bảng tính và sử dụng các bảng liệt kê. Đánh giá hiệu quả kinh tế của dự án dựa theo các chỉ tiêu như: Chỉ tiêu hệ số thu chi (NPW); Chỉ tiêu suất thu lợi nội tại (IRR); Chỉ tiêu tỷ số thu chi (B/C). Phân tích các chi phí và lợi ích, bao gồm việc phân tích các chi phí đầu tư ban đầu, chi phí bảo dưỡng định kỳ, chi phí vận hành xe, giá trị thời gian, hiệu quả trên phương diện giảm TNGT, những lợi ích đối với cộng đồng mà không thể định lượng. Bên cạnh đó, còn có giải pháp tiết kiệm năng lượng trong khảo sát thiết kế các yếu tố kỹ thuật của đường, công trình. Từ các nghiên cứu xem xét trên, tùy từng yếu tố mà lựa chọn các giải pháp thích hợp để từ đó phân tích hiệu quả kinh tế từ các phương án. Tuy nhiên, trong quá trình lựa chọn cần lưu ý đến các đặc trưng hình học đường có ảnh hưởng rất lớn đến chi phí năng lượng hoạt động của đường trong suốt vòng đời của nó, đặc biệt đối với đường cao tốc, đường quốc lộ là những đối tượng có vòng đời kéo dài, trên 40 năm. Do vậy, việc lựa chọn các giải pháp thiết kế hướng tới tiết kiệm năng lượng không được tách rời chỉ trong giai đọạn xây dựng mà phải được xem xét trong các giai đoạn, suốt vòng đời của con đường với mục đích lựa chọn giải pháp tối ưu hơn, tiết kiệm năng lượng nhiều hơn. Ngoài các giải pháp chính trên, các giải pháp khác như: Tiết kiệm năng lượng thiết kế thi công hệ thống chiếu sáng; Giải pháp tiết kiệm năng lượng khi thiết kế các trạm điều hành, trạm thu phí, khu nghỉ dưỡng – dịch vụ, bến phà; Giải pháp tiết kiệm năng lượng trong xây dựng phương án tổ chức và biện pháp thi công, cũng phải được xem xét, nghiên cứu và lựa chọn. Sổ tay sẽ là tài liệu hữu ích cho các cá nhân, cơ quan đơn vị tham khảo và sử dụng trong công tác, tài liệu kỹ thuật này sẽ góp phần thúc đẩy thực hiện các nội dung trong chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả của Thủ tướng Chính phủ mà Bộ GTVT đang tích cực triển khai. Theo Nguồn Thông Tin Tổng Hợp